بازرسی چشمی عیوب جوش (V.T)

يكي از موثرترين روش‌های بازرسی جوش و تشخیص عیوب جوش در هنگام ساخت سوله و اسکلت فلزی ، بازرسی چشمی عیوب جوش در عمليات جوشكاري توسط بازرسين کنترل کیفیت و ناظرين آموزش ديده می‌باشد. طبق دستور‌العمل آيين‌نامه جوشكاری ساختمانی، صددرصد جوش‌های انجام شده بايد بررسی چشمی گردند.در تمام موارد اعتقاد همگانی بر اين قرار دارد كه پيشگيری مقدم بر درمان (يا در ادبيات فنی، تعمير) است. اصل مهم در برنامه بازرسي چشمی ، تنظيم برنامه‌های پيشگيرانه است كه در طی آن تعداد جوش‌هايی كه مورد ترميم قرار می گيرند، كاهش يابند و این فعالیت به کیفیت و سرعت ساخت سوله کمک شایانی می کند.

چک لیست بازرسی چشمی

نکاتی  كه قبل، حين و بعد از جوشكاري در ساخت سوله و اسکلت فلزی در جهت تشخیص عیوب جوش بايد مورد بازرسی چشمی توسط بازرس جوش یا واحد کنترل کیفیت کارخانه قرار گيرندبه شرح ذیل است:

1-‌ زاويه پخ (included angle)

زاويه پخ بايد به اندازه‌ای باشد كه الكترود به راحتی به ريشه جوش برسد و در عبور‌هاي متوالی، از ذوب كامل جداره‌ها اطمينان حاصل گردد در حالت عمومي هر چه اين زاویه بزرگتر باشد، مصرف مصالح جوش افزايش  ‌يابد که در ساخت سازه ها مقرون به صرفه نیست.

2-‌ دهانه ريشه (Root opening)

در صورت عدم استفاده از تسمه پشت‌بند هنگام جوشکاری، امكان سوختن ريشه در پاس اول وجود دارد. در نتيجه، در اين حالت دهانه ريشه قدری كاهش داده می شود. در صورتی كه امكان سنگ زدن ريشه از پشت كار وجود داشته باشد، عدم ذوب كامل ريشه در پاس اول خيلی جدي نيست. در صورت استفاده از تسمه پشت‌بند، دهانه ريشه افزايش داده مي‌شود. تا ذوب كامل ريشه و تسمه پشت‌بند امكان‌پذير باشد. در اين حالت نيازي به سنگ زدن ريشه از پشت كار نمی باشد و امكان سوختن ريشه نيز در ميان نيست. در پخ دو طرفه، تسمه فاصله دهنده نقش ورق پشت را بازي مي‌كند. ليكن قبل از جوش، پشت كار بايد سنگ زده و كاملاً برداشته شود.

تذكر: براي دستيابی به ذوب كامل ريشه و لبه‌ها، زاويه پخ و دهانه ريشه عمل متقابل عكس روي يكديگر دارند. يعنی هر چه زاويه پخ كم باشد، بايد دهانه ريشه افزايش داده شود و هر چه دهانه ريشه كم باشد، بايد زاويه پخ افزايش داده شود در عمل بايد به كمك آزمون، و خطا، مطلوب‌ترين حالت تعيين شود.

3– ضخامت ريشه (Root face)

رعايت ضخامت ريشه به منظور جلوگيری از سوختن ريشه می‌باشد و معمولاً در جوش‌های اتوماتيك زير پودری مقرر می‌گردد. ضخامت ريشه داراي يك مقدار حداكثر است و در صورت عدم رعايت مقدار حداقل، ريشه جوش می‌سوزد و در صورت عدم رعايت مقدار حداكثر، ذوب ريشه كامل نخواهد بود.

4– هم‌محوری درز ( Alignment)

5– تميزی درز ( cleanliness of Joint )

سطوح درز بايد تميز و عاری از هر گونه آلودگی، گرد و غبار و رطوبت باشند.

6– نوع و اندازه مناسب الكترود (proper type and size of electrode )

نوع و اندازه الكترود بايد براي نوع فلز مورد جوش، وضعيت جوشكاری، وظيفه جوش، ضخامت ورق، اندازه درز و غيره مناسب باشد.

7– قطبيت و شدت جريان مناسب (proper welding current and polarity)

بر حسب نوع و قطر الكترود، نوع درز و وضعيت جوشكاری بايد شدت جريان و قطبيت جوشكاري مناسب باشد.

8– خال‌جوش مناسب (proper tack weld)

خال‌جوش‌ها بايد كوچك و بلند باشند، به طوري كه با جوش اصلي تداخلی نداشته باشند، در ورق‌های ضخيم، براي اجرای خال‌جوش‌ها بايد از الكترود‌های كم هيدروژن استفاده نمود.

9– ذوب خوب (Good fusion)

در هنگام جوشکاری در کارخانه ساخت سوله و اسکلت فلزی هر پاس جوش بايد به طور كامل با ورق پشت‌بند، پاس قبلی وفلز پايه به هم جوش شده امتزاج كامل به وجود آورد. به طوری كه هيچ گونه حفره هوا در فصل مشترك به وجود نيايد.

10-پيش‌گرمايش و درجه حرارت پاس‌های مياني (Proper preheat and interpose temperature)

مقدار پيش‌گرمايش و درجه حرارت مناسب براي عبور‌های ميانی، بستگی به ضخامت ورق، نوع فولاد، روش جوشكاری و درجه حرارت محيط دارد. در صورتی كه شرايط گفته شده، پيش‌گرمايش و درجه حرارت خاصی برای جوش‌های ميانی لازم بدارند، در حين عمليات جوشكاری اين موضوع بايد به طور پيوسته مورد بررسی قرار گيرد.

11– توالی و ترتيب پاس‌های جوش (proper sequencing of passes)

ترتيب و توالی پاس‌ها بايد طوری باشد كه امكان وقوع حفرات هوا در حد فاصل عبور‌های جوش وجود نداشته باشد.

12– سرعت مناسب حركت نوك الكترود (proper travel speed)

اگر سرعت حركت جوشکاری خيلي آهسته باشد، فلز جوش ذوب شده و گل جوشكاری، به سمت جلوی الكترود فرار كرده و شروع به سرد شدن می‌نمايند در نتيجه جوش اصلی كه به روی اين قسمت اجرا می‌گردد، شانس نفوذ كافی به ريشه را از دست می دهد.

اگر سرعت حركت افزايش داده شود، امكان فرار مواد مذاب به جلوی الكترود وجود نداشته و نفوذ كامل صورت می‌گيرد.

13– لوچه ( شره) جوش (over lap)

در ساخت سوله اگر سرعت نوك الكترود خيلي آهسته باشد، مقادير زيادی از فلز جوش در حال رسوب، از لبه‌های نوار جوش به سمت بيرون سرريزه ( شره ) كرده و جوش كامل به وجود نمی‌آيد. عمل سرريز به سهولت در حين جوشكاری در کارخانه ساخت اسکلت فلزی قابل مشاهده بوده و روش اصلاح آن افزايش سرعت جوشكاری است.

14- غلتاندن حوضچه مذاب نوك الكترود در جوش‌های سربالا ( قائم) (Tilt of crater in vertical welding)

در جوش‌های سربالا ( قائم) با دادن حركت زيگ‌زاگ به نوك الكترود و غلتاندن حوضچه مذاب، گل جوشكاری را به طرف جلو رانده و از تداخل آن با جوش جلوگيری می‌شود.

15– چاله انتهای جوش ( filled crater)

در هنگام جوشکاری، چاله دو انتها جوش از دو نقطه نظر زير ممكن است بحث‌انگيز باشد:

1- ضخامت گلوی جوش كمتر از ساير قسمت‌های نوار جوش است.

2- با توجه به اينكه سطح مقعری دارند، امكان وقوع ترك ستاره‌ای در آنها در هنگام سرد شدن وجود دارد. كه جوش‌های گوشه پيوسته، خطر چاله انتهای جوش وجود ندارد. زيرا جوشكار در هنگام تعويض الكترود، چاله انتهای جوش قبلي را با جوش پر می كند.

در جوش‌ها با طول محدود، لازم است انتهای جوش در محلی واقع گردد كه ميزان تنش كم است، در غير اين صورت بايد دقت گردد كه در انتهای جوش چاله كاملاً پر شود.

مثال: درجوش گوشه ورق فوقانی اتصال صلب به بال تير، در شروع و ختم جوش بايد دقيق باشد تا چاله ايجاد نشود.

مثال: در جوش نبشی نشيمن، جوش از پشت بال نبشی شروع شده و به لبه آن ختم می گردد، و به طوری كه چاله دراين محل كه تنش‌های كمتری دارد، ايجاد شود.

مثال: در جوش‌هاي منقطع، تشكيل چاله در دو انتهای هر قطعه، مشكل مهمی نيست، ليكن با روش كار مناسب نبايد اجازه تشكيل آن را بدهيم مكث جوشكار در انتهاو كمي برگشت دست به عقب مشكل را حل می نمايد.

16– بريدگی لبه‌های جوش (Under cut)

بریدگی لبه‌های جوش از رایج ترین خطاها در عیوب جوش محسوب می‌شود که عوامل به جود آمدن آن به شرح ذیل است :

الف: قوس الكتريك قادر به ذوب قسمت‌هایی از فلز پايه می باشد.

ب: اگر طول قوس بلند باشد ( فاصله نوك الكترود تا سطح جوش)، مصالح جوش نمی تواند تمام فضای ذوب شده را پُر كند، در نتيجه درلبه جوش گود‌افتادگی يا بريدگی به وجود می آيد.

پ: با كاهش طول قوس ( نزديك كردن نوك الكترود به سطح جوش تمام فضای ذوب شده را پُر می كند).

با توجه به اينكه بريدگی به راحتی با اصلاح دستورالعمل جوشكاري قابل اصلاح است، وقوع آن قابل پذيرش نيست، اما اين سؤال پيش می آيد كه بريدگی در چه مواردی مضر بوده و بايد اصلاح گردد.

1-‌ اگر بريدگی باعث كاهش عمده در ضخامت يا سطح مقطع گردد وقوع آن مردود است.

2- اگر تنش در امتداد عرضی اعمال گردد، بريدگی همانند يك زخم عمل كرده و زيانبار خواهد بود.

طبق آيين‌نامه  AWS. در حالتی كه نيرو به طور عرضي بر بريدگی اعمال می گردد، بريدگی تا عمق 25/0 ميلی متر و در صورتی كه نيرو به موازات بريدگی باشد، تا عمق 8/0 ميلی متر قابل قبول است.

به عنوان آخرين مطلب، توجه گردد كه بريدگی تحتانی دارای تأثير زيانبارتری نسبت به بريدگی فوقانی است.

هر گونه برون محوری، باعث ايجاد تنش خمشی در بريدگی تحتانی می گردد.

17– گرده در جوش‌های شياری (Slight Reinforcement on Groove Welds)

وجود گرده تا 5/1 ميلی متر در جوش‌های شياری قابل پذيرش است. مقادير بيشتر افزايش مخارج و كاهش مقاومت خستگی می گردد.

18– اندازه جوش گوشه (Full size of fillet weld)

با استفاده از اندازه‌گيری های مخصوص اندازه جوش‌گوشه بايد كنترل شود.

19– وقوع ترك (Cracks)

وقوع هر گونه ترك به هر صورت ( سطحی يا عمقی)، باعث مردود شدن جوش خواهد شد.

مقاله‌های مرتبط:

راهکارهای ساخت سوله ارزان قیمت

مراحل تصب سوله